آشنایی با مراحل لقاح تا رشد جنین انسان

تمام موجودات زنده تولید مثل می کنند. در انسان تولید مثل به وسیله دو نوع سلول انجام می پذیرد. اسپرم ها که به وسیله بیضه های مرد ساخته می شوند و تخمک ها که به وسیله تخمدان های زن تولید می شوند. هر یک از این سلول ها نیمی از مجموعه DNA (ماده ژنتیک) را در خود دارند. آنها از طریق مقاربت جنسی، کنار هم قرار می گیرند؛ اگر یک اسپرم وارد یک تخمک شود و آن را بارور کند، DNA مرد و زن ترکیب شده، سلول های جدیدی حاصل می شوند. بارداری زمانی رخ می دهد که این سلول ها خود را در رحم جای می دهند. در طول بارداری که حدود40 ‌هفته (9‌‌ماه) طول می کشد، این سلول ها تکامل یافته، نوزاد را به وجود می آورند.

آغاز بارداری

سلولی که از اتصال تخمک و اسپرم حاصل می شود، تخم نام دارد. در عرض2 ‌روز پس از بارداری، تخم سفر خود را از طریق لوله حمل تخمک به سمت رحم آغاز می کنند که این امر با فعالیت عضلات جدار لوله میسر می شود. در همین زمان، تخم خود را مکرراً‌ تقسیم می کند تا مجموعه ای از سلول ها به نام مورولا حاصل شود. پس از5 ‌تا7 ‌روز این مجموعه سلول به رحم می رسد. این مجموعه خود را به صورت امنی در آندومتر (سطح داخلی رحم) جای می دهد و به رشد خود ادامه می دهد. از این لحظه به بعد از بارداری به خوبی تثبیت می شود. یک بخش از مجموعه سلولـی به داخل آندومتر رشد می کند و تبدیل به جــفت می شود کـه نوزاد در حال تکامل را تغذیه می کند. بقیه سلول ها که نوزاد به وسیله آنها رشد خواهد کرد، تبدیل به جنین می شوند
از تخمک تا جنین 
با تقسیم سلول های در حال عبور از لوله حمل تخمک،‌ تعداد آنها هر 12 ‌ساعت دو برابر می شود. وقتی مجموعه سلولی به رحم می رسد، شامل صدها سلول است. وقتی سلول ها در سطح داخلی رحم جای می گیرند،‌ تکامل خود را برای تشکیل یک جنین آغاز می کنند
چگونگی تغذیه جنین

 
جنین برای برآوردن نیازهای خود به اکسیژن، مواد غذایی و پادتن های ضد عفونت و همچنین برای دفع مواد زاید خود به مادرش وابسته است. این مواد در داخل جفت که عضوی متصل به سطح داخلی رحم است و از طریق طناب نافـی به نـوزاد مرتبـط مـی شود، بین خـون مادر و خـون جنیـن مبادله مـی شوند. در جفت، خون مادر و جنین نزدیک هم قرار می گیرند ولی واقعاً مخلوط نمی شوند .

عروق خونی در جفت
 عروق خونی طناب نافی در جایی که به جفت می رسند، ساختارهایی به نام پرز را تشکیل می دهند و پرزها به سمت نواحی حاوی خون مادر پیشروری می کنند. کوریون که غشایی است که مواد غذایی و سـایر مـواد از طـریق آن عبــور مـی کنند، آنها را محصور می کند
تکامل جنین

 
جنین در کیسـه ای در داخـل رحم تـکامـل می یابد. مایع آمنیوتیک مثل یک ضربه گیر برای این کیسه عمل می کند و تغذیه آن نیز به وسیله خون بندناف انجام می گیرد. محصول بارداری در8 ‌هفته اول، رویان نام دارد. در این مدت، اندام ها، سر و ظاهر صورت شکل می گیرد؛ بیشتر اعضا تشکیل می شوند و قلب شروع به ضربان می کند. رویـان بعـد از8‌‌ ‌هـفـتـه، جنیـن نامیـده مـی شود. تکامل ساختارهای بدن در سراسر بارداری ادامه می یابد 

عموما در انسان ھا دوران بارداری تقریبا 38 هفته طول می کشد ‏که از زمان لقاح، یا از حاملگی، ‏تا تولد محاسیه می شود. در مدت 8 هفته بعد از لقاح، ‏آن انسان در حال رشد را جنین می نامند، ‏که معنی آن "بزرگ شدنی در داخل" است. ‏این زمانی که دوران جنینی نامیده می شود، ‏با تشکیل سیستمھای اصلی بدن ‏مصادف می باشد.

از زمان تکمیل 8 هفته ای تا آخر وضع حمل، ‏" انسان در حال رشد را رویان می نامند،" ‏که به معنی "اولاد زاییده نشده" می باشد. ‏در خلال این دوران، که دوران رویانی نامیده می شود. ‏بدن بزرگتر شده و سیستمهای آن شروع به کار می کنند.

تمام سنین جنینی و رویانی در این برنامه ‏به زمان آغاز شده از زمان لقاح اشاره می کنند.

از دیدگاه زیست شناسی، ‏"رشد انسان از لقاح شروع می شود،" ‏وقتیکه یک زن و یک مرد ‏از هر دو 23 کروموزوم خود را بواسطه ‏اپیوند سلولھای تناسلی خود ترکیب می کنند.

سلول تناسلی یک زن را عموما "تخمک" می نامند ‏ولی کلمه صحیح آن اوسیت است.

‏ھمچنین، سلول تناسلی یک مرد را بیشتر افراد ‏به عنوان "اسپرم" می شناسند ‏ولی اصطلاح صحیح آن منی دانه (اسپر ما تو زون) است.

‏بعد از رھا شدن اوسیت تولید از تخم دان زنی در نتیجه عملی که آن را ‏تولید اوول کردن نامیده می شود. ‏اوسیت و اسپرماتوزون ‏در داخل یکی از مجری ھای رحمی متحد می گردند، ‏که غالبا بنام لوله فالوپ نامیده می شوند.

‏این مجری ھای رحمی تخم دان ھای زن را ‏به بچه دان یا رحمش متصل می کنند.

‏این باعث ایجاد یک جنین تک سلولی که زیگوت نامیده می شود، میگردد.، ‏که معنی آن "جفت یا به ھم وصل شده" می باشد.

46 کروموزوم زیگوت ‏نسخه بی نظیر ‏کامل ژنتیکی فرد جدید را نمایش می دهد. ‏این طرح کلی ‏در ملکولهای بهم پیچیده DNA قرار دارد. ‏آنها حاوی دستورالعملهای رشد ‏برای تمام بدن ھستند.

‏مولکل ھای DNA شبیه یک نردبان مارپیچ می باشند ‏که آن بنام مارپیچ دوبل می شناسند. ‏پله ھای این نردبان از مولکل ھای جفتی ‏یا پایه هایی که گوانین، ‏سیتو سائین، ایندنائین، و تایمائین می نامند،ساخته می شود.

گوانین فقط با سیتو سائین جفت می شود، ‏و ایندنائین با تایمائین. ‏ھر سلول انسان تقریبا 3 میلیارد از ‏این جفت ھای بنیادی را دارا است.

‏DNA یک تک سلولی حاوی اطلاعات بسیار زیادی است ‏که اگر این اطلاعات در بصورت کلمه آنهم ‏فقط با حرف اول نمایش داده شوند ‏به 5/1 میلیون صفح نیاز خواهیم داشت!

‏اگر آن را سرتاسری پخش کنیم ‏در یک سلول انسان این DNA برابر با 3/1 3 فوت ‏یا یک متر خواهد شد.

اگر ما ھر یک از DNA در داخل 100 تریلین سلولھای فرد را، ‏می توانستیم باز کنیم، ‏طول آن به متجاوز از 63 میلیارد مایل می رسید. ‏این مسافت 340 برابر مسافت بین ‏زمین و خورشید است.

تقریبا 24 تا 30 ساعت بعد از لقاح، ‏زیگوت نخستین تقسیم سلولی را ‏با استفاده از فرآیند میتوز انجام می دهد ‏یک سلول به دو قسمت، دو به چهارشنبه و به همین صورت این کار ادامه مییابد

بعد از 24 تا 48 ساعت بعد از شروع لقاح، ‏آبستنی را می توان با شناسایی یک هورمون ‏که به آن "عامل آبستنی اولیه" می گویند آبستنی را تایید کنند.

در مدت 3 تا 4 روز بعد از لقاح، ‏سلولهای تقسیم شونده جنین دارای یک شکل کروی می گردند. ‏و این جنین را مورولا می خوانند.

‏در مدّت 4 تا 5 روز، در داخل توپ سلولی حفره ای ایجاد می شود. ‏و پس از آن این جنین بلاستوسیست نامیده می شود.

‏سلولھایی که در داخل بلاستوسست ھستند ‏توده داخلی سلول نامیده می شوند. ‏و رشد سر، بدن و ساخت ھای دیگر را ‏که برای انسان در حال رشد حیاتی است را باعث می شود.

‏سلولھای داخل توده سلولی داخلی ‏سلولھای بنیادین نامیده می شوند چون آنها توانایی ساخت ‏بیش از 200 نوع سلول که در بدن انسان ‏هستند را تشکیل دهند.

بعد از جابجا شدن بطرف پایین مجرای رحمی، ‏جنین ابتدایی خود را در دیوار داخلی رحم مادر ‏جاسازی می کند. ‏این عمل را القاء می نامند، که 6 روز بعد از لقاح ‏آغاز و 10 تا 12 روز بعد از آن به پایان می رسد.

‏سلول ھا از جنین ر حال رشد شروع به تولید کردن ھورمون می کنند ‏که نام آن کوریونک گونادوتروفین انسانی ، یا HCG می باشد. ‏ماده ای که در اکثر آزمایشهای آبستنی شناسایی می شود.

‏HCG ھورمن ھای مادری را ‏برای اینکه بعد از لقاح آبستنی را ادامه دهد ‏ بسوی قطع کردن دوره قاعدگی عادی زنان متوجه می سازد. ‏سلولھایی که پیرامون بلاستوسیست قرار گرفته اند ‏قسمتی از یک ساخت را فعال می کنند که آن را جفت جنین (مشیمه) می نامند، ‏که میان سیستمھای گردش خون مادر و جنینی ‏نقش واسطه را ایفا می کند.

‏مشیمه مادری اکسیژن، مواد مغذّی، ھورمن ھا، و داروھا را ‏به انسان در حال رشد می رساند؛ ‏ھمه مواد زائد را برطرف می کند؛ ‏و خون مادر را از مخلوط شدن با خون جنین و رویان ‏باز می دارد.

‏و ھمچنین این مشیمه ھورمن ھا را تولید کرده ‏و درجه حرارت بدن جنینی و رویانی را کمی بالاتر از ‏درجه حرارت بدن مادر نگاه می دارد.

‏این مشیمه بواسطه رگ ھای ریسمان نافی با انسان در حال رشد ‏ارتباط برقرار می کند.

‏توانائی ھای شیمه با دستگاه ھای مراقبت ویژه که در بیمارستان ھای ‏امروزی یافت می شوند رقابت می کند.

در مدّت 1 هفته، سلولھای توده داخلی سلول دو تا لایه را تشکیل می دھند ‏که آنھا را ‏هیوبلاست و. ‏و اپی بلاست می نامند.

‏غشاء داخلی جنین ‏کیسه محتویات نطفه را ایجاد می کند. ‏که یکی از ساختارهایی است ‏که مادر بواسطه آن مواد مغذّی را ‏برای جنین اولیه تامین می کند.

‏سلولھایی از اپی بلاست ‏پرده ای را تشکیل می دھد که آن آمنیون می نامند ‏که در داخل آن جنین ‏و بعد از آن تا زمان تولد ‏رویان رشد می کند.

در مدت تقریبا 5/2 هفته، ‏اپی بلاتست 3 بافت تخصصی ‏یا طبقات سلول ابتدایی جنین ‏را تشکیل داده است ‏که آنھا را اکتودرم ‏ایندودرم و ‏میزودرم (لایه وسطی جرثومه) می نامند.

‏اکتودرم ‏منشاء ساختارهای بسیاری است ‏مانند مغز، ‏نخاع، ‏عصب ھا، ‏پوست، ‏ناخن ھا، ‏و مو.

‏ابندودرم دستگاہ تنفس و مسیر ھاضمه ‏را ایجاد می کند، ‏نیز یخشھایی از اعضای اصلی را بوجود می آورد ‏مانند جگر ‏و لوز المعده.

‏مزودرم قلب، ‏کلیه ھا، ‏استخوان ھا، ‏غضروفها، ‏عضلات، ‏یاخته ھای خون، ‏و ساختھای دیگر را تشکیل می دھد.

در مدّت 3 هفته ‏مغز به 3 قسمت اصلی تقسیم می شود ‏که آنھا را جلو مغز ‏مغز میانی ‏و عقب مغز می نامند.

‏رشد دستگاه ھای تنفّس و ھاضمه ھم ‏در پجریان است. در ابتدا یاخته ھای خون ‏در کیسه محتویات نطفه ظاهر می شوند، ‏رگ ھای خونی در سرتاسر ‏جنین تشکیل می شوند، ‏و قلب لوله ای پدیدار می شود.

‏تقریبا بلافاصله، ‏قلب با رشد سریع بزرگ شدنی ‏در خود ‏محفظه هایی را ایجاد ‏و شروع بع رشد می کند.

‏3 هفته و یک روز ‏بعد از لقاح ‏قلب شروع به تپیدن می کند.

‏دستگاه گردش خون ‏یا گروهی از اعضای مربوطه نخستین دستگاه بدن است که ‏به حالت عملیاتی می رسد.

بی 3 و 4 هفته ‏نقشه بدن پدیدار می شود ‏مانند مغز، ‏نخاع، ‏و قلب جنین ‏در کیسه محتویات نطفه ‏به آسانی شناخته می شود.

‏رشد سریع موجب پیچیدن ‏نسبتا جنین مسطح می شود. ‏این عمل شامل پیچیدن قسمتی از کیسه محتویات نطفه ‏را در داخل آستر ‏دستگاه ھاضمه ‏می گردد ‏و قفسه سینه ‏و حفره های شکمی انسان در حال رشد را ‏تشکیل می دھد.

در مدّت 4 هفته ‏مشیمه زلالی ‏جنین را در کیسه پر از مایع احاطه می کند. ‏این مایع استرلیزه، ‏که مائع مشیمه نامیده می شود، ‏محافظت از جنین در برابر آسیب را برعهده می گیرد.

قلب در یک دقیقه عموماً 113 مرتبه ضربان می کند.

‏توجه کنید که رنگ قلب چگونه عوض می شود و خون وارد محفظه ها ‏گردیده و آن را ترک می کند.

‏قبل از تولد قلب تقریبا ‏54 میلیون مرتبه ضربان می کند ‏و در کل دوره 80 ساله زندگی ‏متجاوز از 2/3 میلیارد مرتبه می تپد.

بواسطه تبدیل کردن ظواھر جلو مغز، ‏وسطی مغز، ‏و عقب مغز ‏نمود سریع مغز قابل مشاهده است.

با ظھور جوانه های دست و پا رشد عضو بالا و زیرین ‏در مدّت 4 هفته شروع می شود.

در این مرحله پوست شفاف است ‏زیرا که ضخامتش فقط برابر یک سلول است.

‏هنگامی که پوست ضخیم می شود، ‏این شفافیت را از دست خواھد داد، ‏یعنی ما فقط قابل دیدن اعضاء داخلی خواھیم شد ‏که آنھا برای حدود یک ماه دیگر رشد می کنند.

زنـدگی شـمـا بـا لـقـاح یـافـتـن یـک اسپرم و یک تخمک آغاز گــردیده. در این لحظه 46 کروموزوم با 30 هزار ژن با یکدیگر  ترکـیب می گردند تا تمام مشخصات فیزیکی شما همچون جـنـسیت، تـیـپ بـدن، ویـژگــیهای چهره، رنگ پوست،مو و چـشمـان شمـا را تعیـیـن کنـنـد. هنـگـامی که لقاح صورت می گیرد زیگوت ایجاد می گردد. این زیگوت یا همان تخمک بــارور شده  تکثیر یافته و  پس از گذشت 5 روز از یک سلول به 107 سلول میرسد.

شما در طول مدتی که درون رحم قرار دارید توسط کیسه آمنیوتیک احاطه گشته اید. کیسه آمنیوتیک کیسه ای ست نازک که درون آن از مایع آمنیوتیک پر گردیده است. وظیفه این کیسه محافظت از جنین (شما) در برابر صدمات و همچنین تنظیم درجه حرارت بدن جنین میباشد. شما توسط عضوی بنام جفت که به شکل یک کیک تخت میباشد به رحم متصل گردیده اید. جفت وظیفه تبادل مواد متابولیک را میان شما و مادر به عهده دارد. در واقع شما غذا، خون، اکسیژن را از مادر دریافت کرده و دی اکسید کربن ودیگر مواد زائد را از طریق جفت دفع میکنید. البته شما مستقیما به جفت متصل نشده اید و این بند ناف است که با 2 سرخرگ و یک سیاهرگ شما را به جفت متصل میسازد. تمام سطح بدن جنین نیز از هفته 20 م به بعد کاملا از یک لایه پنیری و مومی شکل پوشیده میگردد که از پوست جنین در برابر مایع آمنیوتیک محافظت میکند. در غیر اینصورت پوست جنین بسیار چروکیده خواهد شد.

تقریبا از روز هفتم پس از لقاح جنین ریز در رحم مادر لانه گزینی میکند. از روز 10م نیز قاعدگی مادر متوقف میگردد. از روز 18م قلب و چشمها شروع به شکل گیری میکنند و از روز 21 م به بعد تپش قلب جنین آغاز گردیده و خون جنین را در بدنش به گردش در می آورد البته این خون با خون مادر ارتباطی نداشته و گروه خونی متفاوتی نیز دارا میباشد.

از روز  28م  به بعد چشمها، گوشها و سیستم تنفسی شروع به شکل گیری میکند. از روز 42م اسکلت بدن کامل میگردد (غضروف) و امواج مغزی قابل ثبت است.

از هفته 5 م دستها، پاها و چشمها شروع به رشد میکنند. از هفته 7م پلکها و انگشتان شکل میگیرند و بینی متمایز میگردد. در هفته 8 م تمام سیستمهای بدن شکل گرفته اند و رشد ناخنها آغاز میگردد.

از هفته 11م (ماه دوم) جنین شروع به تنفس مایع آمنیوتیکی میکند. این روند تا زمان زایمان ادامه می یابد. البته کودک با این عمل خفه نمیشود زیرا اکسیژن را از طریق جفت دریافت میکند. نقش جریان یافتن این  مایع تنها به تکامل و شکل گیری ششها و دیگر اعضای تنفسی مربوط میگردد.

* قلب جنین 120 تا 160 بار در دقیقه میزند.

* در هـــفته 8 م شما بصورت یک انسان با ابعاد مینیاتوری میباشید. با 3 ساتنی متر قد و وزن یک گرم!

* در هـفـتـه 9 م اثــــر انگشت شما شکل می گـیـرد و کف دستتان حساس به لمس میگردد. اگر کف دست یک جنین را در این زمان لمس کنیم جنین دستانش را مشت خواهد کرد!

*  اگر  یـک جــنـیـن 8 هفـتـه ای را قـلـقلـک دهیم سرش را بسمت عقب خم خواهد کرد!

* در هفته 7م تمام جوانه دندانهای شیری شکل گرفته اند. و جنین معمولا انگشتان خود را می مکد!

* جوانه های  چشایی در شما از هفته 13 م تا 15 م  به بعد فعال میگردند!

* پـس از گـذشـت تنـهـا 14 هـفـتـه از لـقـاح جـنـین قادر به شـنـیدن است اما از هفته 26 م به بعد جنین قادر است به صـدا واکـنـش نشـان دهـد. جـالــب است بدانید جنین درون
رحـم تـمام صداهای محیط اطراف را همچون شما میشنود  امـا 10 دسی بـل ضعـیـف تـر. هرگاه جنین  در معرض صدای بـلنـد قـرار گیـرد دست خود را مقابل گوشهایش قرار خواهد داد! جنین اصوات بم را بهتر از اصوات زیر می شـنـود. الـبته ایـن پـایان مـاجـرا نیست چرا که جنین درون رحم در معرض انواع سرو صدا قرار دارد:صدای قلب مادر،سیستم گوارشی  مادر و تنفس مادر نیز توسط جنین باید تحمل گردد. تــصویر روبرو واکنـش جنـیـن را هنـگام شنـیـدن صـدای بـلند نشان میدهد:

* جنین انسان از 6 ماهگی به بعد به یک انسان احساسی بدل خواهد گشت.

* از 4 ماهگی به بعد  چنانچه شکم مادر مقابل نور شدیدی قرار گیرد جنین دستانش را مقابل صورتش خواهد گرفت تا مسیر نور را سد کند!

* جنین انسان از هفته 20 م به بعد قادر است مانند یک انسان بالغ درد را حس کند. اما یک جنین 8 هفته ای نیز قادر به احساس درد است. چنانچه کف دست یک جنین را با یک شیء نوک تیز فشار دهیم، جنین دهانش را باز کرده و دستش را نیز میکشد!

* جنین 9 هفته ای میتواند سکسکه کند!

* جنین 90 درصد وقت خود را در رحم در خواب سپری میکند.

* از هفته 11 م به بعد جنین قادر است اشیاء را  با دستانش بگیرد!

* از هفته 17 م جنین قادر است خواب ببیند!

* از هفته 18 م تارهای صوتی جنین شکل گرفته و میتواند گریه کند!

* در هفته 16 م اندامهای تناسلی جنین کاملا تمایز یافته و کودک میتواند لگد بزند، شنا کند، بچرخد و یا معلق بزند!

* در ماه 4 و 5 برای نخستین بار مادر حکت جنین را درون شکمش احساس میکند.

* در هفته 20 م جنین در سر مو داشته ،450 گرم وزن و 30 سانتی متر قد دارد.

* جنین درون رحم میتواند بخندد و یا خمیازه بکشد!